Hoog verheven boven de stad, met een oppervlakte van 27 ha, neemt de citadelsite een erg prominente plaats in binnen het stadscentrum van Diest. De stad werkt al jarenlang aan plannen om het in onbruik geraakte en introverte militaire bolwerk te transformeren naar een nieuwe stadsbuurt met een mix van publieke -en private functies.
In een eerste fase worden de courtines gerestaureerd om plaats te bieden voor een toeristisch onthaal, een museum, een kunstacademie en een belevingscafé. De hoofdtoegang via de Zichemse poort, als verlengstuk van de culturele as Begijnhof- Allerheiligenkapel, geeft toegang tot het paradeplein, van waaruit een publieke belevingsroute start die inzicht biedt in de opbouw en werking van de citadel. Historische doorsteken naar de tenailles worden geherwaardeerd en maken deze opnieuw toegankelijk.
Nieuwe stijgpunten verbinden de tenailles met het dak, waar bezoekers het natuurlijke daklandschap ervaren. Een nieuw, beeldbepalend stijgpunt aan de ‘geamputeerde’ kopse zijde, met een monumentale trap, fungeert als uitnodigend gebaar en mogelijk begin- of eindpunt. Het plan omvat een complete rondgang tot aan de andere kop, waarmee de citadel op een uitnodigende manier volledig wordt afgewerkt en ontsloten.
Het Pegasusmuseum is toegankelijk vanuit het onthaal en bestaat uit verschillende zones, die al dan niet samen gebruikt kunnen worden. Hierdoor kan de bezoeker kiezen of deze voor een eerder beperkte of een meer uitgebreide manier het museum bezoekt.
De compacte versie van het museum (met de meest sprekende en waardevolle stukken) bevindt zich in de huidige museumruimte, met nieuwe muuropeningen die een open karakter creëren en uitzicht bieden op militaire voertuigen op de binnenkoer. Een uitbreiding van de museumcollectie bevindt zich in de kazematten van het tweede bastion, waar buitenobjecten getoond kunnen worden, eventueel in samenwerking met de academie.
In Blok 2 wordt de Hagelandse Academie voor Beeldende Kunst gevestigd. De toegangsdeur leidt via een uitsparing in het paradeplein, ‘de kunstkuil’ (afbeelding rechts), naar een uitnodigende inkomhal met secretariaat, circulatie en sanitair. De inkomhal loopt naadloos over in een tentoonstellingsruimte met grote openingen naar het bastion en de tenaillegracht, waardoor afzonderlijk gebruik of verhuur mogelijk is.
Diverse ateliers op de begane grond, geschikt voor verschillende toepassingen en leeftijdsgroepen, zijn toegankelijk vanuit de inkomhal en de publieke doorsteek. Daglicht wordt binnengehaald via openingen tussen gelijkvloerse ateliers en paradepleingevel, wat tevens een betere ruimtelijke relatie tussen beide verdiepingen creëert.
De dragende wanden aan de tenaillezijde krijgen bijkomende openingen om toekomstige indelingen te vergemakkelijken. Een flexibel atelier tussen binnenkoer en tenaillegracht is deelbaar en geschikt als buitenatelier, ook na de openingsuren van de academie. De ateliers op de benedenverdieping hebben elk een eigen buitenruimte in de tenaillegracht en zijn geschikt voor volwassenen. Keramische ateliers zijn verbonden met opslagruimte en voorzieningen.
Het daklandschap van de citadel, dat momenteel bestaat uit een biodivers graslandschap, is de plek bij uitstek om de schaal en complexiteit van de site te begrijpen. Het ontwerp voorziet om dit ,voorlopig afgesloten, daklandschap te transformeren tot een publieke groene ruimte met diverse functies, waar zowel de historiek van de site als de nieuwe invulling ervan hun plaatsje krijgen. Het ontwerp beoogt het dak toegankelijk te maken met behoud van de natuurlijke uitstraling en identiteit. Om de vegetatie te behouden of in elk geval een kans op herstel te geven, zal de bovenste bodemlaag apart worden afgegraven en opgeslagen. Zo kan het unieke zadenmengsel worden bewaard en later weer worden terug geplaatst. Het afgraven van het dak biedt ook bijkomend de mogelijkheid om storende begroeiingen te verwijderen. Verdere technische maatregelen, zoals het aanbrengen van inheemse struikbegroeiing en het creëren van diverse biotopen, zullen het daklandschap zijn natuurlijke en biodiverse identiteit terug geven en verder versterken.
Programma: Herbestemming en renovatie van de courtines met horeca, infopunt, Pegasus museum en Hagelandse Academie voor Beeldende Kunst | Locatie: Citadel – Diest | Opdrachtgever: Stad Diest | Samenwerking: Team van Meer! – De Gouden Liniaal Architecten – BEC Ingenieurs | Ontwerp-oplevering: 2023-2027 | Oppervlakte: 4.846m² (architectuur/renovatie), 4.944m² (landschap) | Fotografie: Davy Prenen | Bouwkost: 6.900.000 euro excl. btw | Team DGLA: Jan Thys, Robbe De Geyndt, Julie Linsen